کد مطلب:941 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:11

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

آيا حركت جوهري ملاصدرا درباره انسان نيز صادق است ؟ در آن صورت آيا با اختيار انسان منافات ندارد؟

- طبق نظر ملاصدرا تمام حركات عرضيه معلول حركات طبايع وجواهر خويش است تا زماني كه جوهر يك شي در حركت نباشد اعراض آن ممكن نيست حركت كند .اين حركت همچنان كه در طبيعت جريان دارد درانسان نيز موجود است . اين حركت در طبيعت مادي بدن در جريان است بدين صورت كه جواهر مادي انسان با حركات عرضي آن در حركت است. اين تكامل و حركت طبيعي بدن خارج از اختيار انسان مي باشد مثل قواي هاضمه قلب ، عروق ... كه اصطلاحا از آن به حركات قسري ياد مي شود.البته ايشان مبدا حركات طبيعي بدن را نفس انساني مي داند كه بحثي جدادارد .اما حركت ديگر انسان كه مربوط به كمالات نفساني است كاملا دراختيار او قرار دارد كه حركت جوهري نفس ناميده مي شود .نفس انساني به سبب قواي عقل نظري در حيطه تفكر و عقل عملي در حيطه عمل تكامل جوهري پيدا مي كند .بدين صورت كه هر آنچه مي انديشد و بدان ملتزم مي شود و عقيده اي كه بدان ايمان دارد طبق نظر ملاصدرا در جوهر نفس انسان تغيير حاصل مي شود و هكذا در انديشه اي كه موج صدور عمل از اومي شود و فعلي را كه به سبب اعتقادي انجام مي دهد باز جوهر نفس انساني است كه در آن تغيير و تحول رخ مي دهد و حركتي از او به سوي مرحله اي جديد انجام مي شود كه از آن به تكامل نفس و حركت جوهري نفس يادمي شود، پس حركت جوهري نفس به اختيار خود انسان است بلكه مي توان گفت اختيار انسان حركت نفس را جهت مي دهد يا او را در راه سعادت و يادر مسير شقاوت مي داند و در هر دو حال نفس انسان وارد مرحله جديدي شده و از قوه به فعليتي جديد رسيده و تكاملي كسب كرده ، حال اين تكامل يا به سوي سعادت او ختم مي شود يا موجب شقاوت او مي گردد .لذاملاصدرا در توجيه تنزل نفس به مراحل پست در عين اين كه او متوجه كمالات عالي است مي گويد : انتقال نفس به وجه نزول منافاتي با توجه نفس به كمالات مافوق ندارد چون كه خروج از قوه به فعل در شييي از كمالات حيواني نه تنها منافي شقاوت اخروي نيست بلكه موكد او نيز قرار مي گيرد،چرا كه طرق آخرت متفاوت است يك راه طريق سعادت و رسيدن به نشيه كرامت و قرب به خدا است و راه ديگر طريق شقاوت و رسيدن به نشيه انتقام و دوري از رضوان خدا است ) ) ، ( اسرارالايات ، ص 149 ) . ;